HBO-deeltijdstudie voor taal- en cultuurliefhebbers

Houd je ook zo van de Italiaanse taal en cultuur en wil je je er verder in verdiepen? Wellicht is dan een opleiding in deeltijd aan ITV Hogeschool voor Tolken en Vertalen iets voor jou. Het is de enige hogeschool in Nederland op het gebied van tolken en vertalen waar Italiaans wordt gegeven. Het nieuwe collegejaar start in september en je kunt je nog inschrijven, ook als je in het buitenland woont…

© Foto: Claudia Zanin

Met één voet in Nederland, met de andere in Italië

Henriette Kunen, Hoofd van de sectie Italiaans van ITV en zelf ook tolk en vertaler, vertelt vol enthousiasme over haar vak. “Tolk en vertaler zijn allebei prachtberoepen! Als tolk of vertaler Italiaans sta je met je ene voet in Nederland en met je andere in Italië. Je bouwt constant bruggen tussen jouw favoriete landen, je maakt communicatie mogelijk tussen jouw culturen. Taal is nu eenmaal de motor achter alle communicatie, samenwerking en wederzijds begrip. Als vertaler of tolk draag jij daaraan bij.”

Vertalen en tolken gaat over veel meer dan taal

Vertalen en tolken zijn twee verschillende vakken. Vertalers werken met geschreven teksten, terwijl een tolk mondeling moet vertalen. Maar doordat de beroepen elkaar grotendeels overlappen worden ze vaak gecombineerd. Uitstekende talenkennis is de basis van beide beroepen, alleen de technieken zijn anders. Maar vertalen en tolken gaat over zoveel meer dan taal, het vereist ook een zeer grondige kennis van alle culturele aspecten van jouw taalgebieden. En dat gaat van geschiedenis en cultuur tot actualiteiten, gewoontes en gebruiken in het dagelijks leven.

Onbegrip weghalen tussen verschillende culturen

Henriette: “Als vertaler of tolk haal je onbegrip weg tussen twee werelden, twee verschillende culturen. Denk alleen al aan het contrast tussen de Nederlander die prat gaat op zijn directheid en de Italiaan die niet onaardig wil zijn en juist wil pleasen. Het gaat namelijk niet alleen om wát gezegd wordt, maar ook om hóe je het zegt, en dat verschilt nogal van land tot land. Maar er komt nog veel meer kijken bij vertalen en tolken. Je vertaalt of tolkt over de meest uiteenlopende onderwerpen, waarin je je keer op keer moet verdiepen. Dat maakt het werk enorm divers, waardoor het altijd spannend blijft.”

Voor wie?

Doordat ITV een opleiding in deeltijd is, ligt de gemiddelde leeftijd van de studenten tussen de 30 en 45 jaar. Veel studenten hebben om uiteenlopende redenen een bovengemiddelde kennis van hun studietaal of een speciale binding met hun tweede land. De meeste studenten werken of zijn druk met hun gezin of met andere activiteiten. Wat de studenten met elkaar gemeen hebben, is dat ze allemaal op hoog niveau met taal en cultuur bezig willen zijn, hun kennis graag verdiepen en via studie willen werken aan hun eigen ontwikkeling.

De voorwaarde om aan de opleiding te beginnen, is dat je beide talen al goed beheerst. Met een instroomtoets wordt jouw niveau bepaald. Voor het eerste studiejaar moet je Italiaans op B1-niveau beheersen. Als uit de toets blijkt dat jouw niveau hoger is, dan kan geadviseerd worden om in een hoger jaar te starten. Is je niveau nog te laag, dan kun je via ITV een jaar lang een intensieve basiscursus volgen, waarna je in principe kunt starten in het eerste jaar. Omdat ITV een HBO-opleiding is, moet je daarnaast minimaal een Havo-diploma op zak hebben, of een MBO-diploma op niveau 4.

[caption id="attachment_31357" align="alignleft" width="360"] Foto © Ruben Rodiguez[/caption]

Hoe ziet de studie tolken / vertalen eruit?

Een collegejaar bestaat uit 8 zaterdagen boordevol werk- en hoorcolleges; verder zijn er soms online colleges in de avonduren. Tussendoor werk je constant aan vertaalopdrachten en andere projecten. De opleiding duurt in principe vier jaar.

De taalspecifieke colleges worden in de desbetreffende talen gegeven. De niet-taalspecifieke masterclasses volg je samen met de studenten van de andere taalsecties. Bij ITV kun je namelijk ook leren vertalen en tolken in het Duits, Engels, Frans, Russisch en Spaans.

“De gezamenlijke colleges en bijbehorende werkgroepen geven door de mix van verschillende talen en de aanwezigheid van native studenten een heel bijzondere internationale sfeer. De masterclasses worden gegeven door vooraanstaande mensen uit de beroepspraktijk, vertegenwoordigers van bijvoorbeeld de rechterlijke macht of de Taalunie, de politiek of de Europese Unie. Enorm interessant en inspirerend”, aldus Henriette.

“Trasmettere il messaggio,
de boodschap overbrengen,
is de kern van ons vak.”

Omdat vertalen heel veel meer is dan het overzetten van woordjes, krijg je ook colleges over o.a. de Nederlandse maatschappij en geschiedenis, over culturele verschillen of over internationale en Europese instellingen en nog veel meer. Daarnaast krijg je vakken als taalkunde, vertaaltheorie en ICT.

Je sluit de opleiding af met een stage. Zo heeft ook de redactie van Italië.nl ook al een paar stagiairs van ITV een kijkje in de keuken mogen geven. Voor studenten een prachtige manier om alle opgedane kennis toe te passen en zich in de praktijk verder te ontwikkelen.

Henriette: “Onze studenten zijn vaak al werkzaam in uiteenlopende sectoren. Het komt regelmatig voor dat ze hun eerdere carrière of huidige werkveld combineren met vertalen; dat wordt dan hun specialisatie. Voor sommigen doen zich echter mogelijkheden voor in een compleet andere hoek.”

Niet alleen taal

Henriette verhuisde op haar 18^e naar Padova om er Politieke Wetenschappen te studeren. Ze is nu een aantal jaren terug in Nederland, werkt zelf als vertaler en tolk en geeft les aan ITV Hogeschool voor Tolken en Vertalen. Dankzij haar werk en haar ruim 25-jarige verblijf in Italië schudt ze het ene na het andere voorbeeld senza fatica, moeiteloos, uit haar mouw.

“De opleiding draait niet alleen om taal, maar ook om kennis van maatschappij en cultuur. Je vertaalt vaak stukken uit de Italiaanse actualiteit; dat helpt je om de Italiaanse cultuur te leren (her)kennen, om dingen te interpreteren en om je bewust te worden van de verschillen.”

Als tolk en vertaler ziet ze vaak in un batter d’occhio, een oogopslag, waar het mis gaat: “Je ziet wrijving en miscommunicatie ontstaan doordat Nederlanders oordelen vanuit hun eigen referentiekader. Ze denken rechtlijnig. Maar een Italiaan benadert de zaken op een heel andere manier...”

“Neem nou het voorbeeld van het maken van een afspraak. Een Nederlander heeft een ander beeld bij een afspraak om 14 uur dan een Italiaan. De Nederlanders ziet het als stipt tijdstip, voor de Italiaan betekent het tijdstip ‘na de lunch’. Als vertaler moet je je steeds bewust zijn van dit soort culturele verschillen. Dat maakt vertalen dan ook zo leuk en interessant.” Het enthousiasme van Henriette werkt aanstekelijk.

Tussen de regels door luisteren

Henriette kan in haar colleges niet genoeg benadrukken hoe belangrijk het is om je nederig op te stellen, om te observeren en te analyseren wat je ziet en hoort. “Het draait niet alleen om taal. Als iemand wat zegt in zijn eigen taal, vereist dat tevens impliciete kennis; dát begrijpen wat er níet wordt gezegd.”

Henriette lepelt ter uitleg een ander voorbeeld op: “Zo heeft de Nederlander een ander beeld dan een Italiaan bij ‘het getsjirp van krekels’. Een Nederlander neemt dat simpelweg aan als informatie, maar een Italiaan associeert het met een zinderende zomermiddag, waarin je na een uitgebreide lunch lekker loom een pennichella, dutje, wilt doen, en door het raam het oorverdovende lawaai van de krekels hoort.” Dit voorbeeld toont aan dat je soms ook moet vertalen wat er niet wordt gezegd om zo het hele plaatje helder te krijgen. Een flinke puzzel.

[caption id="attachment_31360" align="aligncenter" width="750"] Foto © Kelly Sikkema[/caption]

Het grootste misverstand over vertalen

Als we Henriette vragen naar het grootste misverstand over vertalen, moet ze even nadenken. “Het beroep vertaler wordt enorm onderschat. Vertalen is meer dan alleen woordenboeken en naslagwerken gebruiken. Veel dingen kun je niet een op een vertalen. Neem nou humor, niets zo ingewikkeld als dat. Elk land en volk heeft zijn eigen humor en lacht om andere grapjes.”

“Of reclameslogans, nog zoiets. Wat doe je met een slogan als ‘Even Apeldoorn bellen’? Dat kun je niet zomaar vertalen. Je moet analyseren wat het doel is van zo’n zin in de commercial. In dit geval is dat aandacht trekken en spanning breken. Daar moet jij als vertaler een creatieve oplossing voor verzinnen.” Zoals? “Ops, qualcosa è andato storto! Oeps, hier is iets misgegaan!”

Vertalen of tolken?

Tegen het eind van de opleiding maak je de keuze voor tolken of vertalen. Of je kiest ze allebei. Je studeert dan eerst met de ene, en vervolgens met de andere specialisatie af. Tolken ligt niet iedereen; je moet presteren op het moment zelf, je vertaalt direct en beide kanten uit. Je zit bij overleg op hoog niveau en moet vertalen wat er gezegd én niet wordt gezegd.

“En denk maar niet dat je een hap door je keel krijgt als je eens aanschuift bij een luxe diner. Je hebt het veel te druk met praten en luisteren tegelijkertijd. Bij tolken heb je geen tijd om naar de beste vertaling te zoeken. Je moet direct inspelen op de situatie en soms komt daar ook improvisatietalent bij kijken. Dat geeft veel adrenaline en daar moet je van houden”, merkt Henriette op.

Bij vertalen daarentegen, vertaal je doorgaans naar je moedertaal. Het fijne van vertalen is dat je vaak rustig kunt zoeken naar dat ene woord dat de lading perfect dekt; je kunt meerdere naslagwerken raadplegen en puzzelen tot je tevreden bent. Je kunt schaven aan je teksten totdat ze helemaal goed zijn. Heel wat anders dus dan onder druk, ter plekke moeten presteren, zoals bij tolken het geval is.

Vertalers spelen een grotere rol dan je denkt

Wie denkt dat vertalen een uitstervend beroep is door de online vertaalmachines, heeft het bij het verkeerde eind. Henriette verduidelijkt: “Door de globalisering en doordat alles tegenwoordig op het internet wordt gepubliceerd, heeft het aantal te vertalen teksten een enorme vlucht genomen. Voor een deel daarvan voldoen vertaalmachines, maar waar het ingewikkeld wordt, zijn vertalers hard nodig. Het zijn dan ook geen mooi-weer-teksten die je vertaalt, maar gaat het vrijwel altijd om belangrijke informatie. Doordat je je grondig verdiept in de onderwerpen, steek je er zelf veel van op.”

Achter de schermen spelen vertalers een grotere rol dan je zou verwachten. En als vertaler Italiaans verdiep je je constant in de Italiaanse taal en cultuur. Cosa c’è di meglio, wat is er nu leuker dan dat voor een Italiëliefhebber?

Tolken of vertalen iets voor jou?

ITV Hogeschool voor Tolken en Vertalen bestaat volgend jaar 30 jaar en is de enige hogeschool in Nederland op het gebied van tolken en vertalen waar Italiaans gegeven wordt. Op deze onbekostigde, geaccrediteerde hbo-instelling kun je in vier jaar een bachelor halen in tolken of vertalen. ITV biedt opleidingen aan in de talen Duits, Engels, Frans, Italiaans, Russisch en Spaans.

Tolken en vertalen aan ITV is een studie in deeltijd. Het collegejaar van de in Utrecht gevestigde hogeschool begint weer op 5 september. Lijkt het je wat? Bekijk dan de toelatingseisen en stel je specifieke vragen tijdens een van de online vragenuurtjes of tijdens online open avond / dag.

Dit artikel HBO-deeltijdstudie voor taal- en cultuurliefhebbers was eerst gepubliceerd op: https://www.italie.nl